XVIII. Mendeaz geroztik, erromerietan dantzatutako dantzen artean bik garrantzia handia eskuratu dute, jota eta porrusalda ezin direlarik inongo erromeriatan falta.
XX. mende hasieran, dantza hauek erromerietan zuzenean ikasten ziren, ondoren dantza taldeek findu eta aldatu zituztela euren ikuskizunetan sartzeko.
Jota estilo hau Galdakaoko Andra Mari dantza taldeak aztertu eta bildu zuen, Arratiako nagusienen testigantzetatik batu dituen jota eta porrusaldako pausuak, hauek Arratiako eskualdean dantzatutakoak dira. Arratiako jota izenez bi dantza saioren batura daukagu: jota eta porrusalda; hauek XX. mende hasierako estiloa mantentzen dute.
Gaztedik Portugaleteko Elai-Alai dantza taldearen eskutik bereganatu duen dantza da hau. Dantza hau lehen aldiz Trapagako Itxaropena ikastolan kaleratu zen 1993eko ekainaren 19an, bertako ikas-bidaia burutzeko dirua biltzeko egin zen jaialdi baten barruan.
Ez da jota eta porrusaldaren jatorria zehaztasunez ezagutzen. Aditu gehienen ustetan dantza biak ziur aski herrialde arabiarretatik datoz, dantza hauetan besoek hartzen duten garrantzi handiak bideratuta agian, eta euren eragina lehendabizi Hegoaldetik, gero Mendebalderantz eta ondoren Iparralderantz Penintsulako muturrera iritsi eta Ekialdera jo arte zabaldu zela. Iztuetaren esanak kontuan hartuta, XVIII. mendean dantza hauek ez ziren oso gustukoak, dantza berantiarrak eta herrikoiegiak edota kategoria gutxikoak izateagatik. Beraz, jota eta porrusalda ez ziren ziurrenik euskal lurraldean XVI. edo XVII. mendera arte sartu.
Dantza hauen lehen testigantza idatziak XIX. mendearen lehen herenean aurkitzen ditugu, jotari dagozkion musikak baitzebiltzan Euskal Herrian. Autore batzuen aburuz, dantza hauek ez ziren Euskal Herrian sartu XVI edo XVII.era arte, beti ere, hauen jatorria Bizkaian kokatzen delarik XVII. eta XVIII. menderako, ondoren XIX. mendean Mendebalderanzko bidea hartu zuten dantzek, Gipuzkoarjota de arratiaantz alegia.
Hortaz, dantza hauen euskal jatorria Bizkaian XVII. eta XVIII. mendeetan koka dezakegu gutxi gora behera, eta garai horretatik aurrera Ekialdera, Gipuzkoara eta Iparraldera alegia hedatu ziren, hara XIX. mendea aurreratu samar zegoela heldu zelarik.
Dantza honen jatorriari buruz teoria ugari badaude ere, ziurta daiteke dantza hau nahiko berandu sartu izan zela dantzen corpusean, tradiziodun beste dantza batzuekin alderatuz. Dantza honen bereganatzea nahiko berria den arren, oso harrera ona eta arrakastatsua izan da.
Bai jota bajota de arratiai porrusalda gizartearen dantza mistoak dira, hots, neska eta mutilen artean dantzatutakoak. Hauek erritualen bukaeran zein edozein egunetan dantzatu izan dira, modu askean. Dantza herrikoiak dira, gehienetan koplez lagunduta agertzen direnak.
Koreografiari dagokionez, Arratiako jotaren kasu honetan, bikoteka dantzatzen da neska eta mutilak aurrez aurre dantzatzen dutelarik. Erromerietarako dantzak dira, bikoteak plazan zehar banatzen direlarik.
Egun, dantza pausuak nahiko definituak badaude ere,antzina erromerietan dantzatutako pausuak oso bestelakoak izango ziren, pausujota de arratia diferenteak dantzatuko zituen bikote bakoitzak, bakoitzaren ikas-gaitasunaren araberakoa zelarik.
Kopla deituriko atal abestua, baltseoa edo lotua, loturikdantzatzen zen, honek elizan protestak altxatu zituen, J. A. Primo de Riveraren garaian zati hau debekatua geratuz; ondorioz, “soinutxikerra” edo trikitixa “infernuko hauspoa” izena eman zitzaion.
Janzkerarekin, musikarekin gertatzen den bezala, erromeriako dantza izanik, janzkera mota ezberdinak erabil daitezke.Gaztedik erabiltzen dituen jantziak 1900 urte inguruan Bizkaian erabiltzen zirenak dira, Bilboko Etnografi Museoko jantzien sailaren laguntzaz lortutako argazki eta grabatuetan oinarrituta.
Share On